محمد‌حسین صفارهرندی، وزیر ارشاد، هشتم فروردین ماه همراه مسئولان برگزاری بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از محل و مراحل آماده‌سازی برگزاری این نمایشگاه در مصلای تهران بازدید کرد. در این بازدید وزیر ارشاد بر گسترش امکانات رفاهی بازدیدکنندگان از نمایشگاه تاکید کرد. این در حالی بود که تیم اجرایی نمایشگاه فعالیت خود را برای آماده‌سازی محل مصلای تهران از اوایل اسفند ماه آغاز کرده بود.
قرار است نمایشگاه کتاب امسال در فضایی به مساحت 120 هزار متر مربع همچون 2سال گذشته در مصلی برگزار شود. ایده برگزاری نمایشگاه کتاب در محلی غیر از نمایشگاه‌های دائمی به سال1385 برمی‌گردد؛ به همان زمانی که محمود احمدی‌نژاد در بازدید از این نمایشگاه و در جمع خبرنگاران با تاکید بر لزوم جابه‌جایی محل نمایشگاه و با اشاره به وزیر ارشاد گفت: سال آینده اگر نمایشگاه در اینجا برگزار شود یا جای من است یا جای ایشان.
البته چند سال پیش از آن نیز در زمان ریاست‌جمهوری سید‌محمد خاتمی وقتی شورای شهر تهران با هماهنگی شهرداری که آن زمان محمود احمدی‌نژاد مسئول آن بود، اعلام کرد که قصد دارد مکان نمایشگاه کتاب را به‌خاطر ایجاد ترافیک سنگین و تبعات ناشی از آن تغییر دهد وزارت ارشاد دولت خاتمی، با چهره بهت‌زده ناشرانی روبه‌رو شد که از اتخاذ این تصمیم ناگهانی رنگ از رویشان پریده بود؛ به همین خاطر وزارت ارشاد با همراهی اتحادیه ناشران که آن سال‌ها مسئولیت برگزاری نمایشگاه کتاب را نیز عهده‌دار بود، تمام تلاش خود را کرد تا دست از سر نمایشگاه کتاب برداشته شود و اجازه داده شود این نمایشگاه همچون گذشته در همان حاشیه اتوبان چمران جا خوش کند.
این تلاش سرانجام با پادرمیانی محمد خاتمی- رئیس‌جمهور پیشین- به ثمر نشست و دوباره آدم‌های بسیاری از گوشه و کنار کشور راهی نمایشگاه کتاب شدند. از همان موقع وزارت ارشاد سخت دست به کار یافتن مکانی برای برگزاری بزرگ‌ترین نمایشگاه فرهنگی کشور شد. گزینه‌های مختلفی مطرح شد: شهر آفتاب، استادیوم آزادی و مصلای تهران. مدتی بعد معاون خدمات شهری شهرداری تهران اعلام کرد که عملیات عمرانی فاز اول شهر آفتاب در جنوب شهر تهران آغاز شده و به‌زودی رسما کلنگ این طرح زده خواهد شد.
اما کرباسیان پس از اعلام این موضوع در پاسخ به این سؤال که سال آینده نمایشگاه کتاب در کجا برگزار می‌شود، گفت: مثل اینکه قرار است سال آینده نمایشگاه کتاب در استادیوم آزادی برگزار شود. ما هیچ اطلاعی نداریم اما مسئولین در صورتی که نیاز به خدمات در زمینه برگزاری نمایشگاه داشته باشند، شهرداری تهران حتما به آنها خدمات خواهد داد.
اما او نیز تاکید کرد که قطعا سال آینده نمایشگاه بین‌المللی کتاب در محل قبلی برگزار نخواهد شد.
مدتی بعد از آن نیز شهرداری اعلام کرد که شهر آفتاب به این زودی آماده نخواهد شد و به بیان دیگر سال1386 نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب نخواهیم داشت.
پس از آن بود که استادیوم آزادی به‌عنوان گزینه دیگر برای برگزاری نمایشگاه کتاب مورد بررسی قرار گرفت که مدتی بعد نیز این گزینه از دستور کار خارج شد. از بین دلایل حذف این گزینه می‌توانیم به دلیلی که عمادافروغ، نماینده مجلس عنوان کرد اشاره کنیم: انتخاب استادیوم آزادی تنها در حکم یک مسکن و راه حل موقت است؛ در عین حالی‌که حوالی استادیوم آزادی نیز فارغ از ترافیک‌های سنگین نیست و به‌ویژه در روزهای آخر هفته در مسیر بزرگراه کرج به بالاترین میزان خود می‌رسد.
بسیاری دیگر نیز تهران را فاقد امکان برگزاری نمایشگاه دانسته و به اظهارات محمود احمدی‌نژاد در زمانی که شهردار تهران بود اشاره کردند، مبنی بر اینکه به‌زودی نمایشگاه کتاب در شهر دیگری جز تهران برگزار می‌شود.
مسئولان امر به این نتیجه رسیدند که استادیوم آزادی به هیچ وجه گزینه مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نیست.
تنها مورد باقیمانده، مصلای تهران و البته چادرهای سوئیسی بود که دومی خیلی زود رد شد و بحث برگزاری نمایشگاه در محل مصلای تهران به‌طور جدی مطرح شد.
اما مصلای تهران هم جای مناسبی برای برگزاری نمایشگاه به نظر نمی‌رسید؛ مهم‌ترین دلیل آن نیز کمبود جا و امکانات مناسب برای برگزاری چنین نمایشگاهی در چنین مکانی بود. علاوه بر اینکه نمایشگاه کتاب تهران، ناشران خارجی را نیز دربرمی‌گرفت. به هرحال وزارت ارشاد بعد از بررسی‌های فراوان اعلام کرد که نمایشگاه بیستم دو پاره خواهد شد؛ ناشران داخلی در مصلای تهران جای خواهند گرفت و ناشران خارجی همچون سال‌های گذشته کتاب‌های خود را در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران برگزار خواهند کرد. این مسئله تا مدت‌ها حتی از سوی ناشران نیز جدی گرفته نمی‌شد. دو پاره شدن نمایشگاه و حتی برگزاری آن در مصلای تهران آن‌قدر بعید و دور از ذهن به‌نظر می‌رسید که کسی باور نمی‌کرد چنین چیزی عملی شود اما اتحادیه ناشران وقتی با اعلام رسمی وزارت ارشاد روبه‌رو شد، دست به صدور اطلاعیه‌ای زد.
تشکل‌های نشر در این اطلاعیه، ماه اردیبهشت را فرهنگی‌ترین ماه سال خوانده و با اشاره به وضعیت ترافیکی ناشی از ازدحام نمایشگاه آوردند: در 2 سال اخیر با تمهیدات و تلاش‌هایی که مسئولان محترم راهنمایی و رانندگی و برگزارکنندگان نمایشگاه به عمل آورده‌اند، مسائل ترافیکی محدوده نمایشگاه تا حد قابل توجهی کاهش یافت. از سوی دیگر از طرف مسئولان محترم شهرداری تهران اعلام شد که آماده‌سازی جایگزین برای این نمایشگاه 2 تا 4 سال به طول می‌انجامد.
تشکل‌ها و نهادهای صنفی صنعت نشر کشور با رد امکان برگزاری نمایشگاه در مصلی یا دو پاره شدن آن چنین اظهار نظر کردند: به‌رغم پاره‌ای از مشکلات موجود در محل فعلی نمایشگاه‌ها، این محل کماکان بهترین گزینه برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی تهران محسوب می‌شود.
برخی دلایلی که اتحادیه ناشران برای این موضوع آورده بود از این قبیل بود: قطع تماس ناشران داخلی با ناشران خارجی و مختل‌شدن تعاملات فرهنگی این دو بخش، افزایش تعداد سفرهای درون شهری و صرف وقت و هزینه بیشتر برای بازدید از 2 نمایشگاه.ناشران همچنین به مورد دیگری اشاره کرده بودند و آن این بود: ساختمان‌ها و امکانات جانبی و پارکینگ‌های محل دائمی نمایشگاه‌ها، صرف‌نظر از نقص‌هایی که دارد، برای برگزاری نمایشگاه‌های مختلف ملی و بین‌المللی طراحی شده است، در حالی که ساختار، معماری و هدف از ساخت مصلای تهران به هیچ وجه برای برگزاری نمایشگاه و جابه‌جایی و حمل‌ونقل کالا، تدارک دیده نشده، آن هم برای نمایشگاهی با چند میلیون بازدیدکننده.
صحبت‌ها و نامه‌های ناشران به جایی نرسید و تنها اتفاقی که رخ داد این بود که در روزهای پایانی فروردین ماه سال1385 برگزارکنندگان نمایشگاه بی‌آنکه با ناشران و اتحادیه برای هیچ‌کدام از این تصمیمات مشورت کنند، اعلام کردند که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یک جا برگزار می‌شود و دو پاره نخواهد شد.
دوازدهم اردیبهشت ماه سال1385 نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در مصلی درحالی در به روی بازدیدکنندگان گشود که از همان نخستین لحظات، مسائل مختلفی را برای مهمانان و بازدیدکنندگان به‌وجود آورده بود. علاوه بر نداشتن راهنمای ثابت و سیار، حتی نیازهای اولیه مثل آب و دستگاه تهویه در محل سرپوشیده و امکانات اولیه دیگر غایب بودند. حتی یک نشستگاه و استراحتگاه برای آنها که به نمایشگاه آمده و ساعت‌ها در آن چرخیده بودند وجود نداشت. بگذارید تاکید کنم؛ حتی یک جای استراحت وجود نداشت. مردم روی هره‌ها و لبه‌های سکوهای ساختمانی می‌نشستند. از ورودی‌ها تا سالن‌های نمایشگاه راه طولانی بود که نه‌تنها سالمندترها را به حال ضعف قلب می‌انداخت بلکه جوانان را از پای می‌انداخت.
تصور کنید بسیاری از بازدیدکنندگان با بار سنگین کتاب‌های خریداری‌شده این مسیر را طی می‌کردند تا به اتومبیل‌های خود یا وسائل نقلیه عمومی برسند. علاوه بر این وضعیت تهویه سالن‌ها نیز اعتراضاتی را به همراه داشت.
این در حالی بود که وزیر ارشاد در مراسم اختتامیه نمایشگاه اعلام کرد که انتقال محل نمایشگاه سبب شد تا بخش عظیمی از طرفداران نمایشگاه که در جنوب و مرکز شهر ساکن هستند از امتیاز فاصله نزدیک با محل نمایشگاه برخوردار شوند و این دسته از بازدیدکنندگان دیگر مجبور به جابه‌جایی به شمالی‌ترین نقطه شهر نشوند.سال بعد از آن نیز در آستانه روزهای برگزاری نمایشگاه بیست و یکم محمد حسین صفار هرندی در حاشیه دیداری از مصلای تهران روند اجرایی برپایی نمایشگاه را مثبت ارزیابی کرد و گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب امسال به‌مراتب بهتر از سال گذشته برپا می‌شود.
وی افزود: با همراهی و همکاری دوستان در وزارت مسکن و شهرسازی به‌ویژه شخص مهندس سعیدی‌کیا مراحل مختلف آماده‌سازی نسبی نمایشگاه به‌گونه‌ای که شرایط در قیاس با گذشته از وضعیت بهتری برخوردار باشد، به‌خوبی انجام می‌شود.
وزیر ارشاد انتقال نمایشگاه به محل مصلای تهران را یکی از موفق‌ترین تجربیات دوران برپایی نمایشگاه کتاب ارزیابی کرد و گفت: نمایشگاه سابق به اقرار تمام اهالی فن از لحاظ مسائل ترافیکی و وضعیت ساختمان‌های فرسوده آن مکان مناسبی برای برپایی نمایشگاه تشخیص داده نشد؛ ضمن اینکه در محل سابق بحث تبدیل وضعیت به شرایط جدید مطرح و به‌عنوان پروژه نمایشگاهی کشور محسوب نمی‌شده است؛ از این‌رو سرمایه‌گذاری در چنان محلی علاوه بر آزار و اذیت ساکنان محل و عابران دردسرهای زیادی را موجب می‌شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: مصلای تهران در قیاس با سایر مکان‌های نمایشگاهی وضعیت مناسب‌تری در اختیار بازدیدکنندگان قرار داد به‌گونه‌ای که منتقدین نیز به شرایط قابل‌قبول آن اعتراف کردند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: علاوه بر این، محیط نمایشگاه محیط زیبایی است و معماری ایرانی- اسلامی، فضای معنوی حاکم بر آن و بهره‌مندی ناشران از سالن‌های مناسب و یکپارچه نیز بر شکوه نمایشگاه کتاب افزوده است.
وی با بیان اینکه در محل مصلی با یک کارگاه زنده و فعال روبه‌رو هستیم تا هر چه زودتر این سازه عظیم معنوی و فرهنگی در اختیار مردم تهران قرار گیرد خاطر نشان کرد: در طول برپایی نمایشگاه امنیت کامل برای بازدیدکنندگان تامین می‌شود. صفارهرندی اضافه کرد: با تمهیداتی که پیش‌بینی می‌شود نمایشگاه امسال بهتر از سال گذشته و سال آینده نیز بهتر از امسال برپا می‌شود.
